ШҚО өңдеу өнеркәсібін не күтіп тұр

Шығыс Қазақстанда өңдеуші өнеркәсіптің отызға жуық жаңа жобаларын іске асыру жоспарлануда. Инвестициялардың жалпы сомасы 738,7 миллиард теңгені құрайды, 2,5 мыңнан астам жұмыс орны ашылады. Олардың ішіндегі ең ірілері литий мен мыс өндіру және өңдеу бойынша жаңа тау-кен байыту кәсіпорындарына қатысты. Жаңа өндіріс — "HMS Bergbau AG" неміс компаниясы өңірдегі екі жобаны іске асыруға 500 миллион доллардан астам инвестиция салуды жоспарлап отыр, — деді ШҚО кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасы (КИИДБ) басшысының орынбасары Марат Қабақов Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте. — Қазақстандық "Алатау Литий" ЖШС компаниясымен бірлесіп, ол 2026 жылдан бастап литий өндіру және қайта өңдеу бойынша тау-кен байыту фабрикасының құрылысын бастайды. Сондай-ақ, "HMS Bergbau AG" "Triada Corporation" ЖШС-мен бірлесіп Ұлан ауданының аумағында литий оксиді концентратын алу үшін пегматит кендерін қайта өңдеу бойынша заманауи кәсіпорын салу жобасын іске асыруға ниетті. Тағы бір жоба Тарбағатай ауданының аумағында 217 миллиард теңгеге мыс өндіру және өңдеу бойынша тау-кен байыту комбинатының құрылысына қатысты. Инвестор  "Fast Smelting" ЖШС  құрылысты 2028 жылдан бастап жоспарлап отыр.  Ағымдағы жылы "Казцинк" ЖШС қорғасын зауытының қож айдау қондырғысының учаскесін жаңғыртуды орындады, мырыш зауытының газдарын кәдеге жарату учаскесіндегі супер зарядтағыштарды ауыстырды. Инвестиция көлемі 22 миллиард теңге. Атышулы кәсіпорындар не болады 2025 жылы "Востокмашзавод" АҚ құю өндірісін жаңғыртуды жоспарлап отыр. Инвестиция көлемі 33,2 миллиард теңгені құрайды. Оны ашқан соң кәсіпорында теміржол вагондары үшін жаңа өнімдер шығарылады. — Қазір ШҚО-да да, жалпы Қазақстан бойынша да мұндай өндіріс жоқ, — деп қосты Марат Саятұлы. — Бұдан басқа, кәсіпорын жаңа жобалар үшін инвесторлар іздейді, өйткені "Востокмашзавод" АҚ-да көптеген бос үй-жайлар бар.  Біз оларға осы ізденістері бойынша көмектеспекпіз. Қазір бізбен жұмыс істейтіндер бар, әрине, бірақ әзірге бұл туралы айту ертерек. "МГ" тілшісінің   "БИПЭК АВТО - АЗИЯ АВТО" компаниялар тобына кіретін кәсіпорындардың болашағы туралы сұрағына жауап бере отырып, Марат Кабаков олардың ерте ме, кеш пе жұмыс істей бастайды деген пікірін білдірді. Ал әйгілі "Рахман қайнары" курорты келесі жылы мемлекеттік меншікке берілуі мүмкін. — Мемлекет бұл нысандардың құрып кетуіне жол бермейді, — деп түсіндірді шенеунік. — Олар заңды мәселелері шешілгеннен кейін өз бағытында жұмыс істейтін болады, оған уақыт қажет. Қазір "БИПЭК АВТО - АЗИЯ АВТО" барлық мүлкі қамауға алынды, бағалау рәсімінен кейін оны аукционнан сату жоспарлануда, бірақ әзірге нақты қадамдар жоқ. Туристік нысандар туралы шамамен түсінік бар, ол "Рахман қайнары" мемлекеттік санаторийі болуы мүмкін. Жай ғана мемлекетке бере салып,  шипажай аша салу өте қиын болады: заңды мәселелерді, сот процедураларын шешуге уақыт кетеді, бірақ қазірдің өзінде жұмыстар  басталып кетті. Барлық рәсімдерден кейін біздің басқарма "өткізу" айналуы мүмкін, яғни, санаторий бізге беріліп, содан кейін республикалық ұйымға айналады. Қателесуім мүмкін, бірақ бұл жұмыстаркелесі жылдың соңына  аяқталуы да ықтимал. Серебрянск бейорганикалық өндіріс зауытына (СБӨЗ) келетін болсақ, қазір кәсіпорынға кезекті инвесторлар шақырылды, ШҚО билігі олардың шешімін күтуде. Бірақ зауыт бұрынғы инвесторлармен қайтадан жұмыс істемейді. — Бұған дейін СБӨЗ-ді сенімгерлік басқаруға беру бойынша конкурс өткізілген болатын, — деп түсіндірді Марат Кабаков. — Оны үлкен өндіріс ашуды жоспарлаған компания жеңіп алды. Бірақ бүгінде ол жерде ештеңе жасалмаған соң және қайтару мәселесі қарастырылуда. Негізгі үлесі — металлургтерде Осы жылдың бірінші тоқсанында Қазақстанның жалпы өңірлік өнімінің (ЖӨӨ) құрылымында ШҚО үлесі 4,2% — құрады. Өңірдің ЖӨӨ-дегі өнеркәсіп үлесі 42%-ға жетті. Аталған кезеңде осы секторда 475 миллиард теңгеге өнім шығарылды. 2023 жылы ШҚО отандық өнеркәсіп кәсіпорындары 2018 жылға қарай 28,5% өсіммен 2,3 триллион теңгеге өнім өндірді. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында өндірілген өнеркәсіп өнімінің көлемі 1,2 триллион теңгені құрады. КИИДБ басшысы  орынбасарының айтуынша, өнеркәсіптік өндірістің жалпы көлемінің 88%-ын өңдеу өнеркәсібі алып отыр, онда алғашқы алты айда 1 триллион теңгеге өнім өндірілді. ШҚО өңдеу өнеркәсібі құрылымында 70%-дан астамы бірінші жартыжылдықта өндіріс көлемі 765 миллиард теңгені құрайтын металлургияны құрайды. Өнімнің негізгі үлесі экспортқа жіберіледі. — ШҚО-да қорғасын, мырыш, алтын, күмістің ірі өндірушісі "Казцинк" ЖШС жұмыс істейді, — деп атап өтті Марат Саятұлы. — Өскемен титан-магний комбинаты әлемдегі ең ірі болып табылады. Оның өнімдері Boeing және Airbas сияқты компанияларға жеткізіледі. Әлемдік нарықтағы қазақстандық титанның үлесі шамамен 16%-ды құрайды. Үлбі металлургия зауыты бериллий өндірісі бар әлемдегі үш кәсіпорынның қатарына кіреді. Бұл ТМД елдеріндегі тантал өнімдерін шығаратын жалғыз кәсіпорын, сондай-ақ жылына қуаты 200 тонна уран атом электр станциялары үшін уран отынының бірегей өндірісі  "Үлбі ТВС" ЖШС бар. Барлық өнімдер Қытай нарығына экспортталады. "Үлбі ТВС" жыл соңына дейін максималды қуатқа шығады деп күтілуде. Сонымен қатар, Марат Кабаков ШҚО-да өңдеуші өнеркәсіптің түрлі салаларының көлемі туралы мәлімет берді. КИИДБ мәліметтері бойынша, химия өнеркәсібі өнімдерінің өндірісінің жалпы көлемі 8,9% құрайды. Ағымдағы жылдың бірінші жартыжылдығында мұнда 96 миллиард теңгенің өнімі шығарылды. Химия өнеркәсібінің ірі және орта кәсіпорындары "ҮМЗ" АҚ, "Орика-Қазақстан" АҚ, "Үлбі-ТВС" ЖШС болып табылады. Машина жасау саласы өңдеу өнеркәсібінің құрылымында 3,9% -ын   алады. Бірінші жартыжылдықта мұнда 42,7 миллиард теңгеге өнім өндіріліп, қызмет көрсетілді. Машина жасау саласының жетекші кәсіпорындары "Өскемен арматура зауыты" АҚ, "Өскемен конденсатор зауыты" ЖШС, "Өскемен өнеркәсіптік арматура зауыты" АҚ, "Гидросталь" ЖШС, "Силумин-Восток" ЖШС болып табылады. Фармацевтика саласының өнімдері 0,1% құрайды. ШҚО-да панты өнімдерін, сорбенттерді, жеке қорғаныс құралдарын, қан мен оның компоненттерін дайындайтын бес кәсіпорын жұмыс істейді. Бірінші жартыжылдықта фармацевтикалық кәсіпорындар 0,6 миллиард теңгеге өнім шығарды. — Металл емес басқа минералды өнімдер өндірісінің үлесі 2%-ды құрайды, — деп нақтылады Марат Саятұлы. — Ағымдағы жылдың бірінші  жартыжылдығында сома 21 миллиард теңгені құрады. Саланың негізгі кәсіпорындары "Бұқтырма цемент компаниясы" ЖШС болып табылады, ол жыл соңына дейін жаңғырту аяқталғаннан кейін өнім өндірісін екі есеге арттырады, сондай-ақ "IZOTERM "өндірістік-сауда компаниясы" ЖШС, "Беловодье" ЖШС. Машиналар мен жабдықтардан басқа дайын металл бұйымдарын өндіру 1,5%-ды құрайды. Бірінші жартыжылдықта осы секторда 16,4 миллиард теңгеге өнім шығарылды. Саланың ірі кәсіпорындары "Гидросталь" ЖШС және "Машзавод" ЖШС болып табылады. 0,8% — бұл өңдеу өнеркәсібіндегі резеңке және пластмасса бұйымдары өндірісінің үлесі. Бірінші жартыжылдықта осы сектордағы өнімнің құны 9,4 миллиард теңгені құрады. Жетекші кәсіпорын "ПОЛИУС" Қазақ-Ресей бірлескен кәсіпорны" ЖШС. Жеңіл өнеркәсіп тек 0,2% құрайды. Бірінші жартыжылдықта мұнда 1,5 миллиард теңгеге өнім шығарылды. ШҚО-дағы ағаш өңдеу өнеркәсібі кәсіпорындары әртүрлі ағаш материалдарын, фанера, жиһаз, OSB плиталарын шығарады. Өңдеуші өнеркәсіптің жалпы көлеміндегі саланың үлесі 0,1% -. құрайды. Бірінші жартыжылдықта осы секторда 1,2 миллиард теңгеге өнім шығарылды.